Artykuł został opublikowany w Forbes Polska 18 marca 2022 roku: link.
W 2014 roku Tey El-Rjula, specjalista ds. blockchainu, imigrant, urodzony w Kuwejcie, wychowany w Libanie, następnie pracujący dla firm w Dubaju i wreszcie w Hadze, został osadzony w obozie dla uchodźców w Holandii po tym jak jego wiza pracownicza wygasła, a on sam nie otrzymał kolejnej. Ze względu na polityczną zawieruchę nie mógł wrócić na Bliski Wschód (jego ojciec był Syryjczykiem), również dlatego, że we wszystkich dokumentach jego narodowość została określona jako “nieznana”. Tey jest jednym z setek tysięcy “niewidzialnych ludzi” — uchodźców, imigrantów, ofiar wojennych — nieposiadających domu, kraju ani miejsca, do którego mogliby się udać. Parę lat później świat o nim usłyszał po wystąpieniu na TEDx, w trakcie którego opowiedział historię swojego życia (tl; dr zamówił pizzę do obozu dla uchodźców i zapłacił Bitcoinem). Po opuszczeniu obozu, Tey został propagatorem idei cyfrowego certyfikatu urodzin, wykorzystującego technologię blockchain. Jego misją stało się doprowadzenie do sytuacji, w której nikt nigdy nie utraci już swojej tożsamości, niezależnie od okoliczności. Po latach, jego idea stworzenia zdecentralizowanego, obiektywnego, niemożliwego do podrobienia schematu dokumentu stała się możliwa dzięki tej samej technologii, która dała nam znane już wszystkim małpy na profilówkach.
Co jakiś czas pojawia się na świecie techniczne rozwiązanie, które zmienia zasady gry w większości istniejących branż, a nawet, w konsekwencji, nasz sposób myślenia o świecie i roli wynalazków. 30 lat temu czymś takim był internet — i choć teraz o mocy jego oddziaływania nie trzeba nikogo przekonywać, to na początku lat 90' było inaczej (znacie słynną wizytę Billa Gatesa u Davida Lettermana?). Dzisiaj tym samym jest standard ERC721, znany szerzej jako NFT.
NFT stanowi jeden z tych przykładów technologii, które ciężko zrozumieć z perspektywy biernego obserwatora. Sama idea prostych jpgów, które znikąd miałyby nagle mieć olbrzymią watość wydaje się być niedorzeczna. Zacznijmy od początku. ERC721 to po prostu jeden ze sposób zapisów danych na blockchainie Ethereum, pozwalający na emisję tokenów różniących się od siebie wzajemnie tzw. metadanymi (czyli dodatkowym “opisem”). NFT emituje się, jak wszystkie tokeny, poprzez tzw. smart kontrakty, i to one stanowią ostateczne potwierdzenie oryginalności (i stanowią prawdziwy przełom, od którego zaczął się dynamiczny rozwój zastosowań kryptowalut). Polecam rownież skorzystać ze słowniczka pojęć, który stworzył Bartek Pucek.
Jeśli interesują Cię wyłącznie konkretne zastosowania NFT, przescrolluj niżej. Kolejne akapity to rozwinięcie powyższego wstępu.
Popularyzacja i pokazanie możliwości, jakie stoją za NFT, to zasługa Crypto Punków, Crypto Kitties, wielu mniejszych kolekcji, potem Bored Ape Yacht Clubu i dalszych projektów PFP (profile pictures), takich jak Doodles, Cool Cats czy Fancy Bears. Równolegle zaczęto rozwijać serwis ENS (“domen” na sieci Ethereum) i inne typy NFT (tworzone przez RTFKT, Adidasa i wiele innych społeczności, jak choćby access NFT Fullsend). O ile Crypto Punki stały się wizytówką OGs świata krypto, to właśnie BAYC jako pierwszy projekt przebił się do mainstreamu i rozpoczął prawdziwą rewolucję PFP. Ilość celebrytów, raperów, aktorów, sportowców, prezesów znanych firm i wszelkiej maści “numerów 1” w swoich branżach, którzy umieścili na swoim zdjęciu profilowym małpę z BAYC jest olbrzymia (Eminem, Post Malone, Justin Bieber, Snoop Dogg, DJ Khaled, aktualną listę można znaleźć tutaj) — w zasadzie można powiedzieć, że każdy kto liczy się obecnie w USA ma lub chce mieć to konkretne NFT.
BAYC jest jak Rolex, Lamborghini czy dom w Hamptons — ale także dużo więcej niż tylko to, bo dostęp do innych członków społeczności jest tutaj prawdziwy, nie mówiąc nic o tym, że posiadacze tego NFT są faworyzowani nawet przez Adidasa. Kolejnego Bored Ape Yacht Clubu siłą rzeczy nie będzie, bo zasady pierwszeństwa i iteracji działają tak samo niezależnie od branży i technologii. Dzisiaj projekty PFP nie są tym samym, czym były jeszcze pół roku temu, bo choćby wspomniane Fancy Bears rozwija nowatorski model “NFT 2.0” łączący w sobie standardy ERC721, ERC20, DeFi i gaming. Poważni twórcy NFT wiedzą, że zdjęcia profilowe to tylko wstęp do tego, co naprawdę może przynieść światu rewolucja NFT, popularyzacja Web3 i hasło budowy metawersum.
Sam metaverse z kolei nie oznacza jakiegoś cyfrowego, alternatywnego świata, do którego przenosimy się za pomocą gogli do VR. Metaverse to raczej stopień przenikania się rzeczywistości fizycznej i wirtualnej. Jeżeli istnieją ludzie, dla których małpa z BAYC ma większą wartość niż Ferrari (przy tej samej cenie zakupu), to oznacza tylko tyle, że proces “umetawersawiania” świata postępuje. Warunkiem brzegowym takiego stanu rzeczy jest własność, której nie dało się jak dotąd łatwo przenieść z jednej osoby na drugą. W taki sam bowiem sposób, w jaki alfabet umożliwił komunikację pisaną między ludźmi, druk pozwolił na zapis, przekazywanie dalej i akumulację wiedzy w dużych ilościach, serwery i procesory na dalsze jej przetwarzanie i zabezpieczenie, tak blockchain, kontrakty, świat crypto i wreszcie NFT pozwalają na stworzenie w pełni niezależnej, niemożliwej do sfałszowania, globalnej bazy danych, w której tworzenie, posiadanie i przekazywanie wartości zostało udostępnione każdemu, kto ma choćby najbardziej lichy dostęp do internetu i potrafi się nim jakkolwiek posłużyć.
Ludzie uzbrojeni w NFT nie są w stanie przegrać wojny o to, do kogo należeć będzie w przyszłości internet. Paradoksalnie, najmniej istotnym powodem jest to, że NFT stały się kluczowym komponentem “kultury świata krypto” i ściągnęły do Web3 olbrzymią rzeszę ludzi zafascynowanych ilustracyjnymi zdjęciami profilowymi i cyfrową sztuką. W 2022 wszyscy już wiedzą, że potęgi memów nie należy ignorować. W przeciwieństwie do zwykłych tokenów, NFT mają swoją ciekawą, wizualną reprezentacje, którą możesz się łatwo pochwalić, która włącza Cię do jakiejś społeczności, daje poczucie wyjątkowości, dostęp do unikalnych gier, sztuki i rozrywki — dlatego z biegiem lat liczba posiadaczy będzie rosnąć.
Argumenty ekologiczne, których jako “ostatecznej instancji” łapią się przeciwnicy świata krypto są o tyle nietrafione, że biorą na cel tylko pewien wycinek całego rynku i w to określonym momencie, gdy stopień popularyzacji nowego rozwiązania technologicznego nie spotkał się jeszcze z jego optymalizacją. Jak napisaliśmy w innym tekście, “technologia zeroemisyjna to cel, do którego wszyscy dążą, w tym świat Web3, a nie ma co się obrażać , że dopóki ten cel nie został osiągnięty, to firmy płacą offset, żeby zrównoważyć ewentualne straty”. Wprowadzenie Ethereum 2.0 (zapowiadane na ten rok) ma rozwiązać m.in. problem energochłonności sieci.
Dzisiaj świat NFT rozwijają takie marki, jak Adidas, Nike, Carrefour, Gucci, Coca-Cola, Pepsi, McDonald's, Twitter, Facebook, Alfa Romeo, NBA, NHL, Lamborghini, Prada, Visa, Louis Vuitton, Vogue, Coachella, Super Bowl, Christie's, Sotheby’s, Clinique, Samsung, LG, Burger King, Ray-Ban, Disney, Verizon, Mastercard, Budweiser, Animal Planet, Australian Open, FC Barcelona, Real Madrid, PSG, Dolce and Gabbana, TikTok, Microsoft, Amazon, Walmart, Olympic Committee (IOC), Adobe, Ubisoft, i wiele, wiele innych.
Największe startupy zajmujące się NFT z kolei notują rekordowe przychody i kosmiczne wyceny. To olbrzymia skala działalności: OpenSea ma za 2021 prawie miliard dolarów przychodu i dużo wyższą waluację. BAYC jest wart nie mniej niż 5 miliardów dolarów. Animoca Brands, twórca wielu gier NFT, również wyceniana jest na 5 miliardów. Mniejszych rund finansowania są setki, wszystkie bazują na realnych przychodach, użytkownikach i liczbach, a nie wyłącznie danych z arkusza kalkulacyjnego. Skoro dla większości Millenialsow i Gen-Z to, jak jesteś postrzegany on-line ma większe znaczenie, niż Twoja fizyczna odsłona, trend nie będzie słabnąć, a wprost przeciwnie — dobra cyfrowe będą dla coraz większej liczby ludzi znaczyć więcej niż dobra fizyczne.
NFT zrewolucjonizuje internet i wszystkie branże po kolei. Jak? Przygotowaliśmy dla was (niekompletną, broń Boże) listę, która już dzisiaj może pomóc wam wymyślić sposób, w jaki standard ERC721 zmieni na przestrzeni kolejnej dekady doskonale znane wam terytoria. To temat który wszystkich ciekawi, bo każdy chciałby wiedzieć, jak wyglądać będzie przyszłość. Co będzie miała zatem dla nas do zaoferowania reszta trzeciej dekady XXI wieku i jak będziemy mogli na tym skorzystać — jako użytkownicy, twórcy czy założyciele startupów?
1. NFT jako cyfrowe certyfikaty własności mogą stanowić obiektywne potwierdzenie tożsamości właściciela dowolnego zbywalnego dobra. Blockchain umożliwia podgląd każdej transakcji. Łatwo dzięki niemu, poprzez adres walleta, ustalić do kogo dana rzecz należy. Od nieruchomości po bilety, od samochodów po sneakersy, NFT mogą niedługo stać się nowym standardem certyfikacji, który w każdej branży znajdzie zastosowanie. W ten sposób z takimi markami jak Nike czy Chanel współpracuje chociażby Lukso. W przyszłości, jeśli będziesz chciał sprzedać swoje limitowane sneakersy, będziesz musiał mieć ich NFT potwierdzające oryginalność. Jeśli sprzedający nie będzie go miał—to pewnie chce Ci wcisnąć podróbkę.
2. O ile świat fizyczny radzi sobie bez nich, to NFT są jedynym sposobem na niezapośredniczone przekazywanie jakiejkolwiek treści czy wartości w tworzącym się, metaversowym świecie. Metaverse na dłuższą metę byłby niemożliwy bez NFT, szczególnie jeśli nie kochamy za bardzo amerykańskich czy chińskich korporacji, które za nas, ale przecież bynajmniej nie w geście dobrej woli, chętnie pośredniczyłyby we wszystkim (za opłatą, najchętniej pobieraną w postaci danych — i władzy).
3. W marketingu NFT mogą być wszystkim: kodami, zniżkami, voucherami; mogą dawać dostęp do limitowanych produktów czy wydarzeń; można budować na nich całe systemy lojalnościowe. Przykłady mnożą się każdego miesiąca, co nie powinno nikogo dziwić, zwłaszcza po dropie NFT Adidasa, adresowanym w pierwszej kolejności do członków crypto społeczności i zmieniającym percepcję całego brandu na Web3-first. Nie bez powodu małpa z Bored Ape Yacht Clubu od miesięcy jest zdjęciem profilowym profilu Adidas Originals na Instagramie i Twitterze, a kolejne kolekcje planowane są we współpracy z influencerami ze świata crypto. Najbardziej spektakularnym przykładem wykorzystania NFT w budowie społeczności pozostaje jednak VeeFriends Garego Vaynerchuka. Kto nie słyszał — niech się lepiej zapozna.
4. NFT pozwalają tworzyć i rozwijać internetowe organizacje i społeczności, w tym różne typy DAO, do których dostęp można uzyskać wyłącznie za pośrednictwem NFT. ERC721 ma magiczną moc łączenia ludzi w społeczność (za pośrednictwem PFP lub zwykłych access NFTs), a każdy, kto chociażby na chwilę wpadł w odwiedzinach do świata krypto wie, że składa się on właśnie ze społeczności poszczególnych projektów. Na niektóre imprezy w Miami wchodzi się wyłącznie za pomocą NFT (np. wspomnianego Bored Ape Yacht Clubu), podobne rozwiązanie wdraża Coachella. Proof of Attendence Protocol może niedługo stać się standardem pozwalającym zweryfikować Twoją obecność np. na konferencjach naukowych czy seminariach.
5. NFT pozwalają budować otwarty internet oparty na kontraktach, gdzie interakcja między jego poszczególnymi elementami nie wymaga zgody żadnej ze stron i którego nie można jednostronnie zbanować czy wyłączyć.
6. NFT pozwalają zbudować najbezpieczniejsze systemy zabezpieczania danych, w których NFT występuje jako unikalny klucz — jedyny pozwalający na uzyskanie dostępu.
7. W logistyce, NFT mogą zastąpić skomplikowane systemy przekazywania danych, pozwalając na śledzenie ścieżki transportu i potwierdzenie autentyczności odbieranych dóbr.
8. W ten sam sposób mógłbyś śledzić swoje dane w internecie, zabezpieczając je poprzez NFT i udostępniając je tylko tym, którym chcesz, w taki sposób, w jaki chcesz i na tak długo, jak sobie tego zażyczysz. W ten sposób ERC721 może znaleźć zastosowanie choćby w medycynie.
9. NFT z pewnością staną się częścią obieg oficjalnych dokumentów — zajmą miejsce księgi wieczystej, staną się aktami notarialnymi, nośnikami ustaw czy wyroków. Dzięki temu pozwolą zredukować administrację i zopymalizować nakłady pracy w każdym ze społeczeństw.
10. Wszelkie innego typu publicznie dostępne dane, takie jak dyplomy akademickie, certyfikaty, albo publiczne certyfikaty tożsamości można bez problemu wydawać obywatelom w formie NFT.
11. NFT pozwala na przeprowadzanie głosowań, a nawet wyborów, w sposób maksymalnie bezpieczny i przejrzysty. Może wybory parlamentarne to w tym momencie zbyt dużo, ale wybór projektu CSR, który będzie wspierać dany brand? Idealny sposób na aktywizację metaversowej społeczności.
12. NFT to także redystrybucja płatności między ludzi bez żadnego pośrednika. W kontrakcie można wprost wpisać, że przychód z danego koncertu czy wydarzenia zostaje tak i tak rozesłany pomiędzy walletami organizatorów, muzyków, obsługi i tak dalej.
13. W dziedzinie finansów, NFT pozwala łatwo sformować inwestycyjne DAO, które inwestuje w dowolne aktywa za pośrednictwem blockchaina, korzystając nie tylko z własnych insightów, ale również siły zaangażowanej społeczności inwestorów. Doniesień prasowych na temat DAO planujących zakup aktywów jest coraz więcej.
14. NFT uruchomią cały segment nowatorskich projektów inwestycyjnych i tokenizowania ludzi lub przedsięwzięć. Wschodząca gwiazda muzyki albo sportu będzie mogła sprzedać część swoich przyszłych zysków na początkowych szczeblach kariery. Największe amerykańskie fundusze, takie jak A16Z, już przygotowują się do zmiany paradygmatu i inwestują w spółki, które zajmują się tym właśnie obszarem.
15. Tak zwana fraktalizacja własności to dynamicznie rozwijający się obszar zastosowania NFT. Są miejsca na świecie, jak choćby Tajlandia, gdzie staje się ona powoli mainstreamowym modelem biznesowym.
16. NFT ułatwiają sprzedaż jakichkolwiek praw autorskich — sztuka, muzyka, projekty architektoniczne, kod źródłowy, teksty, i tak dalej — na otwartym rynku Web3, bez potrzeby zgody i pośrednictwa żadnej trzeciej strony, sam blockchain służy tutaj jako escrow, bo przesłanie danego tokenu wymaga uiszczenia opłaty w czasie rzeczywistym.
W każdym z wymienionych przypadków funkcjonować będą jednak te same zasady, co przy każdej innej technologii i każdym innym biznesie. Ci, którzy przyczyniają się do ekspansji jakiegokolwiek nowego pomysłu, szczególnie rewolucyjnego, muszą pamiętać o odpowiedzialności względem konsekwencji wprowadzanych rozwiązań. To, że po drugiej stronie czekają żądne zysków korporacje niczego nie zmienia — nie działamy w próżni i zawsze jest coś za coś. Również patrząc na to jako inwestorzy, nie founderzy, powinniśmy wybierać te projekty, które są odpowiedzialne, dbają o swoje społeczności i wprowadzają nowatorskie rozwiązania będące wartością dodaną do status quo (np. BAYC, Doodles, Fancy Bears). Nie ma się co również obrażać na krytykę, niezależnie od tego z której strony wychodzi — jeśli nikt Cię nie krytykuje, to oznacza że nie robisz niczego nowatorskiego. Bill Gates w 1995 roku mógł uchodzić za sympatycznego nerda, który opowiada niestworzone historie — historia pokazała, że miał rację, ale nawet on sam nie mógł wiedzieć co dokładnie przyniesie światu internet. Dzisiaj to samo należy powiedzieć o NFT. Jesteśmy dopiero na początku tej drogi i jedno możemy wiedzieć na pewno — kolejne lata będą dla nas bardzo interesujące.
Jakie jeszcze sposoby wykorzystania NFT pominęliśmy? Albo jakie przemyślenia macie na temat tej technologii i zmian, jakie może przynieść? Piszcie do nas DM na Twitterze (Jakub, Bartek), to uzupełnimy!
